JIMOR WŌDEJIPEL RA EO BUN̄ WŌJ

Jabōn kennaan in ej jerbal ilo jejjo wāween, ekoba jekjek kein: 1) n̄e rej jako juon raan wōjke im elōn̄ armej rej “wōdejipel” (koba maron̄) n̄an kajeor e jān ijo enaaj kar wōtlok ie; im 2) n̄e ri tōl ro an juōn jukjukin pād ej koba maron̄ im kōmakit ak kōm̧m̧ane juōn eddo ak jerbal eļap. Rainiin ilo Amedka in, ewōr “RUO RA” ak eddo rebun̄it jukjukin pād ko an ri Majōl.

Ra #1. Jumae COVID-19

Bōnbōn ko rekāāl rej rie ekkōljake in ke kōn imenene kein ad epidodo an mōn̄āne virus in ilubwilijin jukjukun pād kein an ri Majel ipeļaakin Amedka. Elaajrak ilo jaat in i’laļ rej nōmba ko ilo kajojo state ko ewōr ri Majel ie. Ijellokin nōmba ko baamle ko an ri nan̄inmej re kar likiti ilo Facebook post ko aer, elōn̄ ian bōnbōn kein jaar bōki jān newspepa ko im jān ri Majel ro rej jokwe ilo state kein.

* ejjelok ripoot
**Source: Honolulu Civil Beat, April 30, 2020. Ripoot in ej ekonono kōn Pacific Islanders; case kein 13 jej ekitbuuj aolep Pacific Islanders im jej jab jeļā ri nan̄inmej rein ri Majōl wōt ke ak jaab.

Ra #2: U.S CENSUS 2020: ETKE BWINE AMEDKA?

Census ak bōnbōn armej ilo United States e kar bōk jikin moktata ilo 1790 eo, juōn iiō ālkin an George Washington bōk jikin āinwōt president eo Amedka kein kajuōn. Bōnbōn in eaar kōm̧m̧an ilo tōrre eo, EJ kōm̧m̧an iiō in, im enaaj bar kōm̧m̧an jon̄oul (10) iiō jān iiō in āinwōt kōmlet kake iumin jemān-āe eo an Unites States. Ej bar kōm̧m̧an bōnbōn ak Census rot in ilo aelōn̄ ko ad i’Majel.

Kwaar kōņaaņ ke jeļā kōn bwebwenaton (history) in laļ in kwoj jokwe ie rainiin? Ilo bōnbōn eo ilo 1790 eo, kwonaaj lo oran “emmaan ro ranemkwōj” (free men) im “kōrā ro ranemkwōj” (free women). Armej rein rekar jon̄ouljino iiō im rūttoļo̧k, Ijel-lokin “free men im women” rein kwonaaj bar lo oran ri kōmakoko ro (slaves) 1790 eo. Eddo in bōnbōn in ekar etal n̄an U.S Marshal Service, lawmen ˆro raar etal jān em n̄an em ioon ooj im buggy im raar ekkōnak likajik ilo ipier im ebbōk shotgun ilo peier. Ikōtan 13 states im duo territory oran ro raar jukjuk im amņak ioon Amedka in ar 3.9 million.

Ejako kōjerbal ooj im buggy rainiin, ak aorōk in Census (Bōnbōn) ej kab kankanļo̧k. Āinwōt juōn eo ar bōk kwoņaaņ ilo Census ko an 2000 im 2010 n̄an bine Ri Majel, Ri FSM im Ri Palau, men kein iaar jeļā:

• Political representation: oran armej ro ilo state eo kwōj jokwe ej kwalo̧k jete ri kwelok ej ņa ainikien state in ilo U.S Congress.

• Ej kakien: Āinwōt kar ba moktaļo̧ k Jemān-Āe eo an Amedka ej ba Census ak Bōnbōn in en kōm̧m̧an jon̄oul (10) iiō otem-jej.

• Block grant eligibility: Block grant kein dolul ko ilo community eo kwōj joke ie remaron̄ apply n̄an i, ekoba eklesia ko im kōnke grant men kein rej jab aikuij bar korool jāān eo ilo grant eo. Kōjerbali nōmba ko ilo Census (Bōnbōn) eo n̄an an̄inwōlāik block grant application eo am.

• Kōjjemooj. Ewōj ko Federal Government ej kōm̧m̧ani kajojo iiō n̄an jikuul ko, imōn taktō ko an kien, welfare program ko rej pedped wōt ioon nōmba ko ilo Census eo.

Juōn ad ri kwelok ro EAR kūrļo̧k ri kibinmeto ro ilo Maui ilo 2010 eo ba ren jab bōk kwoņaer ilo Census eo bwe jibadbad eo an State of Hawaii im Federal Government e kar n̄an kōrool er (deport) n̄an Majel. Ri kibin meto ro mōtta ilo Maui raar tōmak bōd in im likit eō iumin dret inabwōjān mōko imweer jiu raan. Iaar aikuij bar rool n̄an Maui ālkin wōt an President eo an Majel tōrre eo kar ekonono ilo telephone ippān ri kibinmeto rein mōttamro. Jab leto-letak melele rot in ak kwōn bōk ijo kwoņaam ilo Census 2020.